عالم برزخ را می توان از نام آن شناخت؛ یعنی عالمی که حائل میان دو عالم است. از همین رو، می توان به آن به زمانی همانند زمان طلوع فجر و غروب خورشید تشبیه کرد که نه شب است نه روز؛ یعنی یک زمانی میان گرگ و میش.
از این جهت می توان گفت که عالم برزخ هم خصوصیات عالم دنیا را دارد و هم خصوصیات عالم آخرت را.
اگر بخواهیم به عالم برزخ نگاه کنیم، برخی از ویژگی های عالم شهادت و دنیا را با خود را دارد و اگر به نسبت به عالم غیب و آخرت بسنجیم برخی خصوصیات آن را با خود دارد.
از آن جایی که یک جهان میانه غیب و شهادت است؛ از یک نظر وقتی می نگریم آن را جزو عالم شهادت قرار می دهیم و از یک نظر دیگر جزو عالم غیب به شمار می آوریم.
از ظاهر آیه 100 سوره مومنون بر می آید که عالم برزخ پس از مرگ آغاز می شود. خداوند می فرماید: «وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ از ورای ایشان برزخی است تا روزی که بر انگیخته می شوند.»
از قرآن کریم برمیآید که نشئاتی که انسان در پیش دارد و پشت سر گذاشته است به طور جامع دو نشئه است: یکی دنیاست یکی آخرت، اما برزخ را گاهی به عنوان «وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ» مطرح میفرماید؛ ولی در غالب تقسیمات قرآنی اصالت به همان دو نشئه دنیا و آخرت داده می شود؛ زیرا انسان تا زمانی که در دنیا زندگی می کند، برزخ جزو آخرت و جهان غیب است، و وقتی هم وارد قیامت می شود برزخ جزو دنیاست.
پس اگر در قیامت سوال می شود: «کَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِینَ؛ چند سال دنیوی در زمین بودید؟» (مومنون، آیه 112) این پرسش می تواند ناظر به این معنا باشد که برزخ را جزو دنیا قرار داده است. البته در برخی دیگر از آیات اصلا کلمه ارض و زمین ندارد مانند آیه 55 سوره روم که می فرماید: «وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَیْرَ سَاعَةٍ کَذلِکَ کَانُوا یُؤْفَکُونَ؛ روزی که قیامت بر پا می شود مجرمان سوگند می خورند که جز ساعتی در آن جا درنگ نکردند و این گونه افک و افترا می کند» یعنی اینها سوگند یاد میکنند که لحظهای در برزخ ماندند میفرماید اینها قبلاً هم که در دنیا بودند هم گرفتار اِفک و کذب بودند ؛ در حالی که در کتاب الهی معلوم است که این ها چه اندازه مانده اند: «وَقَالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِیمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتَابِ اللَّهِ إِلَی یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذَا یَوْمُ الْبَعْثِ»(روم، آیه 56)
به هر حال در این آیات تعبیر برزخ یا ارض نمی کند بلکه تعبیر از کتاب الله است ؛ یعنی شما در علم الهی تا روز قیامت ماندید و نمیدانید که چقدر ماندید ؟ این لفظ در این آیات مربوط به همان نشئه برزخ است. پس اگر در سوره ی مبارکه ی «مؤمنون» آنجا کلمه ی ارض آمده یا ارضِ برزخی مراد است یا برای آن است که برزخ برای کسی که وارد صحنه ی قیامت شد جزو دنیا محسوب میشود و وقتی هم انسان به ابد برسد مدّتی هم که در برزخ بود این مدّت کم و کوتاه به ذهن میآید.